سرآغاز

ماجرای من و معشوق مرا پایان نیست
هرچه آغاز ندارد نپذیرد انجام (حافظ)

از ابتدای راه‌اندازی این سایت، اندیشه معرفی صنایع دستی استان فارس با من بود. هر چند این کار به درازا کشید اما در سال گذشته توانستم با برخی از پیش‌کسوتان و فعالان صنایع دستی استان گفتگو کنم و آثار آنان را از نزدیک، موشکافانه و مشتاق بنگرم (کاری که همچنان تداوم دارد).

در سال‌های اخیر، این جمله را بارها شنیده‌ام که صنایع دستی در حال از میان رفتن است. برای من که عضوی از این خانواده‌ام، شنیدن چنین جملاتی دردناک و غم‌انگیز است.

با خودم می‌گویم اینکه شاید دیگر کسی کپنک (تن‌پوش نمدی) نمی‌پوشد، دلیل بر انقراض هنرهای دستی نیست چرا که هنر همواره راه خود را می‌یابد، حتی اگر چشمه‌ای باشد به باریکی بند انگشتی!

هنر به موقع خود پیله می‌درد، پوست می‌اندازد، پروانه می‌شود و با حفظ اصالت انسانی‌اش تغییر می‌کند. با اینهمه نمی‌توان انکار کرد که بخش قابل توجهی از هنرهای دستی (بخصوص آنها که مورد نیاز زندگانی امروز نیست) رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شود و اساتیدی با پشتوانه چندین سال تجربه‌های گرانبها، به آرامی و در سکوت از میان ما می‌روند، بی آنکه جایگزینی برای آنها باشد.

اکنون سر آن دارم که در حد توان خود، زمینه‌ی آشنایی مشتاقان را با برخی از رشته‌ها و فعالان و پیش‌کسوتان صنایع دستی استان فارس فراهم کنم. شاید این اندک، ادای دینی باشد به تمام بزرگانی که ما را از سرچشمه‌ی زلال هنرهای خویش سیراب کرده‌اند و باشد که آتش اشتیاق به ماندگاری این میراث گران‌بهای زنده و پویا را در وجودمان شعله‌ور سازد.

غلامحسین تقی‌پور
فروردین ماه 1390

سپاس

  • در تهیه این اثر بزرگوارانی ما را یاری کردند که بدینوسیله از آنان قدردانی می‌نماییم:
  • معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی استان فارس
  •  
  • خانم‌ها: مینو طلاب‌زاده، طیبه کلامی
  • آقایان: محمدرضا آل‌ابراهیم، امید آقایی، سعیـد خـالقی، سیدحسن کشفی، هـاشم مصفا، محسن نقیبی‌نژاد

استان فارس و صنایع دستی

استان فارس با مساحتی در حدود 13300 کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 4،336،878 نفر (برابر با سرشماری سال 1385) در جنوب ایران واقع است.
این استان از شمال به استان‌های اصفهان و یزد، از غرب به استان‌های بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به هرمزگان و از شرق به استان کرمان محدود می‌شود.
اکثر مردم فارس به زبان فارسی سخن می‌گویند اما عشایر ایل قشقایی به ترکی، عشایر ایل عرب به عربی و ایلات لُر به لُری صحبت می‌کنند.
شهرهای استان فارس عبارتند از:
آباده، ارسنجان، استهبان، اقلید، بوانات، پاسارگاد، جهرم، خرم­بید، خنج، داراب، رستم، زرین­دشت، سپیدان، شیراز (مرکز استان)، فراشبند، فسا، فیروزآباد، قیر و کارزین، کازرون، گراش، لارستان، لامِرد، مَرودشت، ممسنی، مهر و نی‌ریز.
صنایع دستی از دیرباز در میان شهرنشینان، روستائیان و عشایر این استان رواج داشته است. هنرهایی مانند: خاتم‌سازی، قلمزنی، کاشی هفت‌رنگ، آینه کاری، سازهای سنتی، نگارگری و تذهیب را بیشتر می‌توان در شهر شیراز به صورتی متمرکز یافت و دست‌بافته‌های داری که بیشتر مختص زندگی ایلات و عشایر بوده را می‌توان در اکثر شهرستان‌ها سراغ گرفت اما شهرستان‌هایی نیز هستند که همواره نوع خاصی از صنایع دستی درآنها رواج داشته است. مانند: دست‌بافته‌های داری در فیروزآباد، گیوه‌دوزی و منبت‌کاری در آباده، سفالگری و نمدمالی در استهبان، بوریابافی در زرقان، دلوچه دوزی، نمدمالی و گیوه‌دوزی در کازرون، سفالگری در لار و چاقوسازی در نی‌ریز.